της Αικατερίνης Κάλτσου

Ένα από τα μυστήρια της Ιστορίας, που ταλανίζουν ιστορικούς και αρχαιολόγους, είναι ο τόπος ταφής της μητέρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Ολυμπιάδος, αφού τεκμηριωμένη απάντηση δεν έχει δοθεί μέχρι σήμερα. Αν συνυπολογίσουμε δε και τον άλυτο γρίφο περί του τόπου ταφής του Μ. Αλεξάνδρου αλλά και του Ηφαιστίωνος, τότε βρισκόμαστε μπροστά σε ένα μυστηριώδες και σκοτεινό ‘‘παιχνίδι’’ της Ιστορίας, που αφορά τη μεγαλύτερη Μακεδονική βασιλική δυναστεία και σχεδόν αγγίζει το πεδίο του μεταφυσικού.

Η Ολυμπιάς, κόρη του βασιλιά Νεοπτόλεμου Β΄ των Μολοσσών Ηπείρου ήταν ευειδής, πανέξυπνη, φιλόδοξη, επίμονη, καλλιεργημένη όσες λίγες γυναίκες της αρχαιότητας, με έντονες μυστικιστικές κλίσεις. Έμαθε τα ιερατικά μυστικά στο Μαντείο της Δωδώνης, ήταν μυημένη από μικρής ηλικίας στα Βακχικά Μυστήρια, ενώ στα Καβύρεια της Σαμοθράκης, των οποίων υπήρξε ιέρεια, γνωρίστηκε με τον βασιλιά της Μακεδονίας, Φίλιππον Β΄, επίσης μυημένον σε αυτά. Ως αφοσιωμένη μητέρα, είχε τάξει τη ζωή της σε έναν μόνο σκοπό και τον υπηρετούσε με πάθος: πώς θα εξασφάλιζε για τον γυιό της τη διαδοχή του θρόνου της Μακεδονίας.

Όχι μόνο πέτυχε τον στόχο της αλλά ευτύχησε να δει τον Αλέξανδρο παντοκράτορα του τότε γνωστού κόσμου. Η είδηση για τον θάνατο του Αλεξάνδρου τη συνέτριψε. Ποτέ δεν δέχτηκε ότι πέθανε από φυσικά αίτια, αλλά υπεύθυνους θεώρησε τους γυιούς του Αντιπάτρου.

Έτσι, το μίσος που έτρεφε για τον Κάσσανδρον, και η αναζήτηση τρόπου εκδίκησης, σε συνδυασμό με την υπεράσπιση των συμφερόντων του εγγονού της Αλέξανδρου Δ΄, τροφοδότησαν έναν κύκλο εχθροπραξιών που οδήγησε στο τέλος όχι μόνο της ιδίας αλλά μερικά χρόνια αργότερα και στον θάνατο του σημαντικού διαδόχου. Γνωρίζουμε πως στα 316 π.Χ. η Ολυμπιάδα λιθοβολήθηκε στην αρχαία Πύδνα, «αφέθηκε δε άταφο το πτώμα της να σαπίσει», από τους εξαγριωμένους συγγενείς των εκατό περίπου δολοφονηθέντων, κατ’ εντολήν της, θεωρούμενων ως εμπλεκομένων στη δολοφονία του Μ. Αλεξάνδρου.

Το τι απέγινε το νεκρό και διαμελισμένο σώμα της Ολυμπιάδας δεν μας είναι γνωστό, καθότι οι αρχαίοι συγγραφείς, παρ’ όλο που δίνουν πολλές λεπτομέρειες για την πολυτάραχη ζωή και τον τραγικό θάνατό της, αποσιωπούν το σημείο του τάφου της. Αν προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε το κλίμα της εποχής, θα διαπιστώσουμε ότι η Ολυμπιάδα παραμένει άταφη –άγνωστο πόσο- κατ’ εντολήν του Κασσάνδρου, επικυρίαρχου σε ένα περιβάλλον που καθόλου φιλικό δεν είναι πλέον στους υποστηρικτές της Ολυμπιάδας.

Οι αρχαιολόγοι μάλιστα, δεν αποκλείουν και την καταστροφή σημαντικών μνημείων της αρχαίας Πύδνας από τον Κάσσανδρο, στο πλαίσιο μίας «damnatio memoriae (‘‘καταστροφή μνήμης’’)». Όμως, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το γεγονός ότι η βασίλισσα Ολυμπιάς είχε δημιουργήσει γύρω της ένα σώμα Μακεδόνων φρουρών και έναν κύκλο έμπιστων ευνοουμένων, που θα την υπερασπίζονταν ακόμη και μετά θάνατον.

Αν συνυπολογίσουμε και το ότι ήταν μυημένη στα Βακχικά Μυστήρια και ήταν και ιέρεια των Καβειρίων Σαμοθράκης, τότε θα υπήρχε και μία θρησκευτική ομάδα υποστηρικτών της, η οποία προφανώς θα ήθελε να της αποδώσει όλες εκείνες τις ταφικές και λατρευτικές τελετές που όριζε η ιερατική της θέση.

Η απόφανση αυτή επιτρέπει την υπόθεση εργασίας ότι μετά τον θάνατόν της υπήρξαν στην Πύδνα εκλεκτοί φρουροί της και πιστοί θεματοφύλακες των πατρογονικών ταφικών εθίμων, που θα προσπάθησαν να αποθέσουν το σώμα της κρυφά στη μακεδονική γη. Δεδομένης της πολιτικής κατάστασης που επικρατούσε στην περιοχή και λαμβάνοντας υπόψη τη διαταγή του Κασσάνδρου να μείνει το σώμα της άταφο μέχρι να σαπίσει, μοιάζει απίθανο να προσπάθησαν να την θάψουν σε κοντινό σημείο του τόπου θανάτου της.

Το πιθανότερον θεωρώ πως είναι να προσπάθησαν να την ενταφιάσουν σε μία τοποθεσία πέραν πάσης υποψίας. Το δε γεγονός ότι οι πολυδάπανες ταφικές κατασκευές περιορίστηκαν σημαντικά από τον Κάσσανδρον, γεγονός που αποδίδεται τόσο στον ανορθολογισμό των δαπανών όσο και στα αντιαλεξανδρινά του αισθήματα, καθιστά μηδαμινή την πιθανότητα να μας αποκαλυφθεί κάποιο πολυτελές και πλούσιο ταφικό μνημείο στην αρχαία Πύδνα. Από πότε, λοιπόν, και για ποίον λόγον πιθανολογείται ότι η Πύδνα είναι ο τόπος του ενταφιασμού της Ολυμπιάδος;

Η άποψη αυτή έχει υιοθετηθεί από τις αρχές του εικοστού αιώνα, όταν δύο σπουδαίοι αρχαιολόγοι, ο Charles Edson και ο Γ. Π. Οικονόμος εντόπισαν στον Μακρύγιαλο Πιερίας, ο πρώτος μία επιγραφή σε μαρμάρινη στήλη και ο δεύτερος ένα απόσπασμα από ελεγειακό επίγραμμα επάνω σε θραύσμα ιωνικού κιονόκρανου από δεύτερη ταφική χρήση, που αμφότερα φέρουν γραμμένη λέξη, ΟΛΥΜΠΙΑ, μη σωζομένου όμως ολοκλήρου του στίχου.

Όμως, τα ευρήματα αυτά, παρ’ ότι είναι σημαντικά, καθότι δεν βρέθηκε άλλη επιγραφική μαρτυρία από τον Μακρύγιαλο, δεν συμβάλουν στην ταύτιση του ονόματος της βασίλισσας Ολυμπιάδος, μητέρας του Μ. Αλεξάνδρου, με την Ολυμπιάδα στην οποία γίνεται αναφορά τόσον στο επίγραμμα, όσον και στο κιονόκρανο, καθώς υπάρχουν μία σειρά από αντιφατικές διαπιστώσεις: Τα ευρήματα δεν προέρχονται διαπιστωμένα από χώρο της αρχαίας Πύδνας, αφού δεν βρέθηκαν σε νεκροταφείο ή στην αρχαία πόλη αλλά εντοίχια σε κατοικίες. Επιπλέον, σύμφωνα με επιγραφολόγους το πρώτο εύρημα δεν μπορεί να χρονολογηθεί παλιότερα από τα μέσα του 1ου αι. π.Χ., ήτοι κατά τη ρωμαϊκή εποχή, ενώ το δεύτερο χρονολογείται αορίστως μετά τον 2ον αι. π. Χ., γεγονός που μας οδηγεί σε μια ατέρμονα δίνη υποθέσεων, χωρίς κατάληξη σε συμπεράσματα και επιβεβαιωμένες διαπιστώσεις.

Ένεκα ανυπαρξίας τεκμηρίων, λοιπόν, σήμερα, το σημείο ενταφιασμού της Ολυμπιάδας παραμένει ένα από τα μυστήρια της Ιστορίας, προσθετέου μάλιστα και του αρχαιολογικού δεδομένου ότι ουδείς από τους τάφους των νεκροταφείων της αρχαίας Πύδνας δεν έχει ταυτιστεί με τον τάφο της Ολυμπιάδος.

Βέβαια, το πέπλο της λησμονιάς δεν απλώνεται μόνο πάνω από τον θάνατο της Ολυμπιάδος, καθότι από τον Αρχαίο Κόσμο είναι γνωστό μόνον ελάχιστον μέρος του. Και εφόσον δεν δίνεται η πληροφορία από τις αρχαίες πηγές, τότε, μόνον οι αρχαιολογικές ανασκαφές μπορούν να φωτίσουν το παρελθόν. Δεν έχουμε λοιπόν παρά να περιμένουμε να αποκαλυφθούν από την αρχαιολογική σκαπάνη άγνωστες πτυχές της Ιστορίας που σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να είναι και ανατρεπτικές.

ΠΗΓΗ thousandnews.gr

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ...

Ετικέτες: ΚΑΛΤΣΟΥ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ